[ ملیحه محمودخواه ] وقتی ربات جراحی ایرانی «سینا» به اندونزی تحویل داده، همه دست‌اندرکاران حوزه تجهیزات پزشکی به توان ایران در این عرصه پی بردند، چرا که موفقیت در این پروژه می تواند شرایط را برای صادرات سایر تجهیزات پزشکی به کشور اندونزی یا سایر کشورها فراهم کند. با وجود این ظرفیت تولیدی اما بازار تجهیزات پزشکی از پر چالش ترین بازارهای کشور است که می تواند به یک چاقوی دو لبه تبدیل شود . از یک سو معرفی محصولات ایرانی می تواند باب توانمندی‌های ایران در حوزه تجهیزات پزشکی را باز کند و از سوی دیگر اگر به آن توجه نشود می تواند ارز بری زیادی را به این حوزه تحمیل کند . آمارها می‌گویند هم اکنون 40 درصد از نیاز تجهیزات پزشکی در داخل کشور تولید می شود و 60 درصد نیاز به این محصولات از واردات تامین می شود. بیش از یک میلیارد دلار هزینه تجهیزات وارداتی است که روند رشد این بازار می تواند این آمار را تا حدود زیادی جا به جا کند .
آمارها نشان می‌دهد که وضعیت‌مان در تولید با ایده‌آل فاصله دارد. این در حالی است که برخی از شرکت‌ها که قصد اشتغالزایی و ایجاد زمینه برای تولیدات داخلی دارند نیز از سوی سازمان‌های متولی حمایت نمی‌شوند و آنقدر مانع جلوی راه‌شان ایجاد می‌شود که عطای تولید را به لقای آن می‌بخشند و در برخی مواقع دردسرهای تولید در داخل، آنها را وادار می‌کند راه واردات را در پیش بگیرند. در سال گذشته حجم کل بازار تجهیزات پزشکی ایران 2.5میلیارد دلار بوده که 35درصد ارزش آن (گردش مالی بازار) تولیدی و 65درصد وارداتی بوده است.سال ۱۴۰۱ حدود ۱۲۰ میلیون دلار دارو و تجهیزات پزشکی به کشورهای مختلف صادرات داشتیم و با وضعیتی که اکنون با آن روبه‌رو هستیم در سال‌های آینده می‌توانیم بازاریابی بهتری را در این حوزه تجربه کنیم. از سوی دیگر کشورهایی مانند اندونزی و پاکستان از مشتریان محصولات داخلی ما هستند. این در حالی است که درهای تولیدات داخلی در حوزه تجهیزات پزشکی به روی تولیدکنندگان باز است تا هم قیمت تمام‌شده آنها برای مصرف‌کننده کاهش پیدا کند و هم بتوانیم با صادرات آنها، ارزآوری بیشتری برای کشور داشته باشیم.
نیاز به حمایت بیشتر داریم
علی محمدی، یکی از تولیدکنندگان کیت‌های آزمایشگاهی، در گفت‌وگو با «شهروند» از توان تولید داخل کشور سخن می‌گوید و معتقد است که یکی از مهم‌ترین وسایل و تجهیزات در حوزه پزشکی تجهیزاتی است که در حوزه آزمایشگاهی وجود دارد، زیرا تشخیص درست و به‌موقع می‌تواند ادامه فرآیند درمان را تسریع کرده و در درمان مؤثر باشد.او توضیح می‌دهد که فعالان این صنف به خوبی می‌دانند که واردات، آن هم درحالی‌که ارز 4200تومانی برای تجهیزات پزشکی تخصیص پیدا می‌کند بسیار کار آسان‌تر و به‌صرفه‌تری است. این تولیدکننده با اشاره به اینکه امسال هم با وجود انتقال فناوری، ارز 4200تومانی باز هم به تجهیزات پزشکی تخصیص پیدا می‌کند به این موضوع اشاره می‌کند که تولید دستگاه‌هایی در حوزه آزمایشگاهی داخل کشور می‌تواند سبب شود محصولاتی با کیفیت مشابه خارجی در داخل کشور تولید شود. به این معنا که بحث خروج ارز در کشور کم شده و قیمت تمام‌شده محصول برای مصرف‌کننده نیز کاهش پیدا می‌کند. این ماجرا می‌تواند جلوی مافیای بسیاری از محصولات را هم بگیرد و 30درصد کاهش ارزبری داشته و در کنار آن با کاهش قیمت دستگاه‌ها به حد قابل‌قبولی روبه‌رو شویم.محمدی با گلایه از اینکه برخی از سازمان‌های متولی مانند سازمان تجهیزات پزشکی در دوره قبل ما را در تولید داخل حمایت نمی‌کردند، توضیح می‌دهد: «وقتی تولید در داخل شروع شود یکی از مهم‌ترین محاسنش این است که اشتغالزایی رونق پیدا می‌کند. از سوی دیگر به تعویق افتادن این کار سبب می‌شود سرمایه‌گذارانی که با زحمت برای این کار جذب شده‌اند، کار و ایجاد کارخانه در داخل از کشور را رها کنند و سرمایه خود را به کشورهای دیگر مانند ترکیه منتقل کنند.»
محمدی بر این باور است که هر زمان تامین ارز به چالش برخورد کند تامین این اقلام با چالش روبه‌رو شده و دست سودجویان برای کالاهای قاچاق باز می‌شود.
به اعتقاد او مافیا در این حوزه قوی است اما معتقد است که رئیس سازمان تجهیزات پزشکی با وجود آنکه به‌تازگی در این مسند حضور پیدا کرده است، به‌شدت علاقه‌مند حل این معضلات است و امیدواریم بتوانیم راه را برای تولید تجهیزات پزشکی، آن هم در حوزه آزمایشگاهی هموار کنیم.اینها در حالی است که دکتر جلال غفار‌زاده در اسفند سال 1401ارز درنظر گرفته شده برای تامین تجهیزات پزشکی را 2میلیارد دلار اعلام کرد که 1.6میلیارد آن تامین شد.
ما به تنهایی تعیین‌کننده نیستیم
کاظم وطن‌خواه، رئیس آزمایشگاه مرجع سلامت نیز در پاسخ به سؤال خبرنگار روزنامه شهروند مبنی بر اینکه چرا موانع سر راه تولیدکنندگان داخل کشور برداشته نمی‌شود، توضیح می‌دهد که ما به تنهایی تعیین‌کننده نیستیم و معاونت غذا و دارو و تحقیقات سلامت هم در این حوزه ما را همراهی می‌کنند. به همین دلیل است که گاهی پروسه‌های تولید در داخل به درازا کشیده می‌شود. ما هم با افزایش تولید در داخل کشور موافقیم و بر حمایت آنها مصر هستیم، اما گاهی برخی موانع سبب طولانی شدن فرآیند این ماجرا می‌شود.
حذف ارز 4هزار و 200تومانی باید با برنامه باشد
حیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با «شهروند» در پاسخ به این سؤال که آیا تخصیص ارز 4هزار و 200تومانی توان تولید داخل را کاهش نمی‌دهد، می‌گوید: «تغییر نرخ ارز تخصیصی به تجهیزات پزشکی از 4هزار و 200به 28هزار و 500 تومان جهش بزرگی بود و مشکلاتی را برای شرکت‌های تولیدکننده که محصولات اولیه وارد می‌کنند، ایجاد کرد. به همین دلیل تصمیم گرفتیم ارز نیمایی را حذف و دوباره ارز 4هزار و 200تومانی را جایگزین کنیم.»
او با تاکید بر اینکه این افزایش 7برابری بود، ادامه می‌دهد: «وقتی ارز از 4هزار و 200به 28هزار و 500تومان می‌رسد به این معناست که نقدینگی 7برابر می‌شود. این در حالی است که بانک‌ها توان پرداخت ارز را نداشتند و برخی از شرکت‌ها نمی‌توانستند این تفاوت را تامین کنند. در حوزه تجهیزات این نگرانی‌ها وجود داشت، اما به محض اینکه اعتبارات نرخ ارز را تامین کنیم قطعا تمایلی به ارز 4هزار و 200تومانی نداریم اما هم‌اکنون این اتفاق سبب می‌شد که ما به سمتی برویم که ضرر بیشتری دارد. درواقع اختلاف بین نرخ ارز ترجیحی و ارز 4هزار و 200تومانی باید از طریق سازمان‌های بیمه‌گر انجام شود. درواقع صنعت نیاز به این دارد که با احتیاط عمل کنیم تا مشکل پیش نیاید و دچار جهش قیمت به‌صورت یک‌باره نباشیم.»
محمدی با تاکید بر اینکه برنامه پیشنهادی را ارائه کرده‌ایم و باید براساس توان تامین نقدینگی صنعت پیش برویم، ادامه می‌دهد: «این کار برای این است، تا مردم مجبور به پرداخت هزینه سنگینی نشوند این هزینه‌ها را هم باید در بودجه پیش‌بینی کنند.»
او توضیح می‌دهد: «صنعت تجهیزات پزشکی، های‌تک است و با توسعه تکنولوژی در دنیا، روزبه‌روز پیش می‌رود. هم‌اکنون حدود 40درصد از نیاز تجهیزات پزشکی در داخل کشور تولید می‌شود. در حوزه تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای، هم‌اکنون تولید دستگاه MRI در مراحل مطالعات بالینی است و دستگاه سی‌تی‌اسکن با عمق تولید بالای 50درصد، در کشور در حال ساخت است. همچنین ایران، تولیدکننده و صادر‌کننده دستگاه‌های ونتیلاتور است.» پیش‌بینی صادرات سالانه دو میلیارد یورویی دارو در پیش‌نویس لایحه برنامه هفتم توسعه، نسبت به وضعیت فعلی، زیاد است و امیدواریم که با همکاری صنایع، به این هدف برسیم اما کار سختی است. میزان صادرات دارو در سال 1400حدود 50میلیون دلار و در حوزه تجهیزات پزشکی، 30میلیون دلار بوده است و در سال گذشته، میزان صادرات دارو و تجهیزات پزشکی به حدود 120میلیون دلار افزایش یافته است.
محمدی خاطرنشان می‌کند: «در سال‌جاری باتوجه به حذف ارز ترجیحی درحوزه دارو، میزان صادرات دارو رشد قابل توجهی خواهد داشت که نیاز به پیگیری‌های مستمر صنایع، همکاری وزارت امور خارجه و دفاتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور دارد که بازارها برای داروهای ایرانی، ایجاد و تقویت شود.» او با اشاره به محدودیت صادرات تجهیزات پزشکی که با ارز ترجیحی تولید می‌شوند، گفت: «نمی‌توانیم به تجهیزات پزشکی که با ارز ترجیحی در داخل کشور تولید شده، اجازه صادرات دهیم مگر اینکه قطعاتی که با ارز ترجیحی وارد می‌شود، با ارز حاصل از صادرات محصولات‌شان، تولید شود.» معاون وزیر بهداشت تاکید کرد: «وضعیت صادرات در حوزه تجهیزات پزشکی روبه‌رشد است و شروع به صادرات تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای کرده‌ایم و برخی از این تجهیزات در دوران پاندمی کرونا، به زحمت و با منت به ایران فروخته می‌شد اما امروز این محصولات را به سراسر دنیا صادر می‌کنیم و بعضی از کشورها خواستار انتقال تکنولوژی محصولات ایرانی به کشورشان هستند.»
رئیس سازمان غذا و دارو با تاکید بر اینکه هم‌اکنون در حوزه تجهیزات پزشکی صادرات یک میلیارد یورویی داریم که این، عدد بزرگی است، ادامه می‌دهد: «امیدواریم به لطف خدا این اتفاق بیفتد. در سال 1400بیش از 30میلیون دلار صادرات داشتیم. امسال حدود 120میلیون دلار دارو و تجهیزات پزشکی رسیده است. برای حذف ارز 4هزار و 200تومانی حذف ترجیحی نیاز به بازارهای صادراتی داریم که مذاکراتی در مورد آن انجام شده است.
اما یک نکته هم وجود دارد و آن هم اینکه در مورد تجهیزاتی که مواد اولیه آن با ارز ترجیحی تولید می‌شوند در حوزه صادرات با مشکل روبه‌رو می‌شویم و نمی‌توانیم با ارز ترجیحی اجازه صادرات دهیم مگر آنکه مشمول صادرات باشند یا با ارز آزاد وارد شده باشند.»