شهروند| پزشکان متخصص نفرولوژی، بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی را که به مراحل انتهایی رسیده‌اند، مبتلایان به (ESRD) نامیده‌اند. نارسایی‌ای که از نوع حاد عبور کرده و به نارسایی مزمن کلیوی، تبدیل شده‌ است. گفته می‌شود بیش از هر چیز ابتلا به این نوع نارسایی به سبک زندگی ارتباط دارد و اگر تا دیروز احتمال ابتلا به این نوع نارسایی در اثر فشارخون و دیابت که ارتباط زیادی با سبک زندگی (عادت‌های غذایی و ...) افراد دارد، کم بوده، امروز ابتلا به نارسایی مزمن کلیه بیش از 50‌درصد به این دو عامل ارتباط دارد.  
«علی پاینده» پزشک و مدیر مرکز بهداشت رضاشهر مشهد در گفت‌وگو با «شهروند» با تأیید این نکته، روند روبه‌رشد جمعیت مبتلایان به نارسایی مزمن کلیه را نه‌تنها در ایران که در جهان مشکلی بسیار جدی می‌داند.
او می‌گوید: مطابق برآوردها در کشورهای فقیر که از آنها به کشورهای درحال توسعه یاد می‌شود، یکی از دلایل عمده ابتلابه نارسایی مزمن کلیه، دیابت (مرض قند) و فشارخون است. مطابق گزارش‌ها و آمار ارایه‌شده از سوی مراکز جهانی، جمعیت مبتلایان به دیابت، در یک دوره 40 ساله، چهار برابر شده‌اند. این اطلاعات و آمار در فروردین ماه همین امسال از سوی سازمان بهداشت جهانی منتشر شده است. سازمان بهداشت جهانی در گزارش خود به جمعیت بیش از 400‌میلیون نفری مبتلایان به دیابت در جهان اشاره کرده که بیشتر فراوانی این جمعیت متعلق به کشورهای درحال توسعه است. به‌گفته او، نارسایی کلیوی تنها یکی از پیامدهای ابتلا به دیابت است که این موضوع در کشور ما نیز مسأله‌ساز شده است.  
پاینده بر این موضوع تأکید داشت که اکنون نوع و سبک زندگی رایج در کشورهای درحال‌توسعه این مشکل را پدید آورده و در یک نمونه، استفاده زیاد از نوشابه، فست‌فود و... چاقی مزمن پدید می‌آورد که از دلال اصلی دیابت و نهایتا نارسایی کلیوی است.
مدیر مرکز بهداشت رضاشهر مشهد کلیه را دارای کارکرد دفعی می‌داند و می‌افزاید: یکی از وظایف کلیه، دفع مواد زاید بدن است که انواع سموم موجود یا موادی که به‌طور مصنوعی وارد بدن شده و کارایی ندارد را دفع می‌کند (مانند داروها). در بخش دیگر، این عضو حیاتی، تنظیم فشارخون را برعهده دارد و علاوه بر این آب موجود در بدن را هم تصفیه می‌کند که البته این عملکرد در قالب همان عملکرد دفعی جای می‌گیرد. وقتی کلیه عفونی می‌شود، این عملکردها در بدن مختل شده و عوارضی را به‌بار می‌آورد. به‌عنوان نمونه وقتی کلیه درست کار نکند، فشارخون حالت طبیعی و نرمال خود را از دست می‌دهد و آن‌وقت است که عوارضی بسیار جدی ظاهر می‌شود.
توضیحات پاینده درباره دلایل «نارسایی کلیه» روند تبدیل‌شدن آن به حاد و مزمن، بسیار تخصصی و خارج از حوصله بحث است اما او می‌گوید: به این دلیل که مطابق آمارها بیش از 50‌درصد (البته اعداد مختلفی در این زمینه اعلام شده است) مبتلایان به نارسایی مزمن کلیه به دلیل ابتلا به دیابت و فشارخون به این بیماری دچار شده‌اند، هر ماده یا رژیم غذایی که زمینه بیشتری برای ابتلا به دیابت و فشارخون فراهم کند، در حالت کلی برای کلیه نیز مضر است. به‌عنوان نمونه، مصرف بیش از حد نرمال نمک یکی از این مواد است. به‌ویژه اگر فرد دارای کلیه‌ای باشد که دچار نارسایی است، نمک اثرات بسیار مخربی خواهد داشت.
وضع جهانی
آن‌طور که از آمار و ارقام و گزارش‌های سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی حوزه سلامت و بهداشت برمی‌آید، نارسایی کلیوی (که وقتی به شکل مزمن درآید، باید برای درمان آن از روش‌های جایگزین کلیه مانند پیوند یا دیالیز استفاده کرد)، در جهان رو به افزایش است. آمارها در کشور ما جای خود اما طبق گزارش‌های منتشرشده  از شیوع نارسایی از کلیه در دنیا، تعداد بیماران در مرحله انتهایی نارسایی کلیوی ESRD در پایان‌ سال 2014 حدودا 3‌میلیون و 346‌هزار نفر برآورد شده است. این آمار ثابت نیست و هر ساله   روندی رو به افزایش می‌نهد. در برآوردهای سازمان بهداشت جهانی این نکته ذکر شده که جمعیت بیماران ESRD در دنیا به‌طور تقریبی سالانه با سرعتی معادل 5 تا 6 درصد افزایش می‌یابد. این درحالی است که متوسط رشد جمعیت دنیا حدود 1/1‌درصد است و مقایسه این اعداد نشان می‌دهد چه خطری کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای فقیر و درحال‌توسعه را تهدید می‌کند. مطابق آماری که کنسرسیوم دیالیز ایران در سالنامه خود ذکر کرده نیز در پایان ‌سال 2014 در دنیا تعداد 2میلیون و 358‌هزار نفر تحت‌درمان همودیالیز بوده‌اند و 304‌هزار نفر نیز از دیالیز صفاقی استفاده می‌کرده‌اند. در همین سال، 684‌هزار نفر کلیه پیوندی دریافت کرده‌اند.
بر اساس همین آمار، بیش از 50‌درصد بیماران دیالیزی در پنج کشور آمریکا، چین، ژاپن، برزیل و مکزیک زندگی می‌کنند. برآوردها نشان می‌دهد شیوع بیماران دیالیزی در این پنج کشور در پایان‌ سال 2014 از 275 نفر تا 2535نفر در‌ میلیون به ترتیب در چین و ژاپن متفاوت است. بر همین اساس، 10کشور بعدی که حدود 25‌درصد جمعیت جهان را دربرمی‌گیرند، 23‌درصد دیگر از بیماران دیالیزی را در خود جای داده‌اند. 25‌درصد باقی‌مانده بیماران دیالیزی در 135کشور جهان (با 43‌درصد جمعیت جهان) زندگی می‌کنند، باید این نکته را هم اضافه کرد که در پایان‌ سال 1393، در ایران شیوع بیماران نیازمند دیالیز 353 نفر در یک‌میلیون نفر بوده است.
 شعار روز جهانی کلیه در‌ سال 2016
چه متخصص و چه دست‌اندرکار حوزه بهداشت و سلامت، همه بر این اعتقادند که نارسایی‌های کلیوی در شکل حاد و مزمن آن ‌که مطابق آنچه گفته شد، با سرعت زیاد، رو به افزایش گذاشته است باید در جایی متوقف شود. این توقف به‌طور معمول اتفاق نخواهد افتاد مگر این‌که روند پیشگیرانه در دستور کار مردم و مسئولان حوزه سلامت باشد. 10مارس هر‌ سال روز جهانی کلیه نامیده شده است. گزارشی در این زمینه منتشر شده که نشان می‌دهد   از ‌سال 2006، کمپین روز جهانی کلیه با شعار «آیا کلیه‌های شما سالم هستند؟» شروع به فعالیت می‌کند و هدفش ارتقای آگاهی عمومی درباره بیماری‌های کلیوی، درمان و پیشگیری از این بیماری‌هاست. «اقدام سریع برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های کلیوی» شعار روز جهانی کلیه در‌ سال 2016 بود که در اسفندماه‌ سال گذشته نیز برگزار شد و در آن، سازمان جهانی بهداشت در کنار مسئولان بین‌المللی اجرای کمپین روز جهانی کلیه توصیه‌هایی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های کلیوی یا مدیریت زندگی سالم در بیماران کلیوی برای ‌سال 2016 ارایه داده‌ بودند. براساس اعلام این سازمان‌های رسمی و بین‌المللی، بیماری‌های کلیوی، قاتلان خاموشی هستند که روی کیفیت زندگی انسان‌ها تأثیر منفی زیادی می‌گذارند.
به هر روی آنچه در این مجال آمد، مروری بود بر موضوعاتی که وضع بیماری‌های حاد و مزمن کلیوی را در جهان نشان داده است. وضعی که به ما گوشزد می‌کند باید هر کدام از ما در جریان مبارزه با ابتلای خودمان یا دیگر شهروندان جامعه‌مان نقشی را برعهده بگیریم و اگر شده قدمی کوچک برای این مشکل بزرگ جامعه بشری برداریم.