محمدمهدی اقبالی| از حامد صدیقی خویدک یادداشت‌های مختلفی در روزنامه شهروند خوانده‌ایم. یادداشت‌هایی که ویژگی آن نگاهی نو به موضوعات مرتبط با جوان و هلال‌احمر است. صدیقی پژوهش‌های مختلفی را با توجه به تحصيلاتش در مقطع کارشناسی ارشد رشته مدیریت منابع انسانی انجام داده است. او معتقد است، با گستره وسیع و بین‌المللی جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر در سراسر جهان بایستی تبادل تجربیات بین کشورهای مختلف در زمینه‌های گوناگون گسترش یابد. صدیقی در گفت‌وگویی که با «شهروند» داشته، از فعالیت‌هایش درحوزه جوانان هلال‌احمر به«شهروند» گفته است. او هلال‌احمر را نماد یاریگری و بی‌طرفی ارزيابي می‌کند. صدیقی معتقد است؛ اهداف جمعيت هلال‌احمر اگر محقق شود، شاهد جهانی عاری از خشونت خواهیم بود. آنچه در ادامه می‌آید، شرحی از گفت‌وگوی «شهروند» با حامد صدیقی معاون امور جوانان هلال‌احمر استان یزد است.
اگر موافق هستید گفت‌و‌گو را با این سوال آغاز کنیم که فعالیت‌های پژوهشی با حوزه جوانان چه ارتباطی دارد و چه تأثیری بر نحوه عملکرد این حوزه می‌تواند بگذارد؟
يكي از معاونت‌های پركار و حساس هلال‌احمر معاونت جوانان اين جمعيت است. گستره فعالیت این حوزه بسیار گسترده بوده و از کودک 6ساله تا جوان 29ساله به‌عنوان داوطلب مشارکت می‌کند و همچنین فعالیت‌های بشردوستانه‌ای همچون کمک به مسافرین نوروزی، آموزش‌های امدادی به دانش‌آموزان، کمپین نه به اعتیاد و... را انجام می‌دهند. نقش اين معاونت در فراهم کردن شرايط ورود جوانان به عرصه‌های اجتماعي و مشاركت واقعی آنان در فعالیت‌های بشردوستانه چشمگير است و هلال‌احمر می‌تواند پرچمدار اجراي طرح‌ها و برنامه‌های مهم اجتماعي با هدف حل مسائل و مشكلات هر منطقه و هر بخش باشد. بسياري از جوانان و دانشجويان، هلال‌احمر را خانه دوم خود می‌دانند و آماده‌اند به‌عنوان اعضاي داوطلب اين جمعيت در توسعه اجتماعي، فرهنگي و حتي هنري با رويكرد صلح‌طلبي و بشردوستي مشاركت كرده و از همين رهگذر خالق تابلوی زيبايي از همبستگي دركمك به رفع مشكلات اجتماعي جامعه شوند.
در اغلب این فعالیت‌ها نکته مشترک، انجام مداخلات است و لازمه هر مداخله‌ای، نگاه از لنز مطالعه و تحقیق است. این‌که به‌عنوان مثال آیا این مداخله مورد نیاز هست، به چه شکلی بایستی انجام شود، آیا از اثربخشی لازم برخوردار است و... پس می‌بینیم که اصولا لازمه ورود به هرکاری نگرش علمی و توجه به اثرات آن است. ببینید پیشبرد امور داوطلبی بدون توجه به امر پژوهش و تحقیق میسر نیست.
از شما مقالات و یادداشت‌های مختلفی منتشر شده، چرا درکنار فعالیت‌های اجرایی به پژوهش اهمیت می‌دهید؟
انجام کار بدون پشتوانه علمی موثر نخواهد بود و کاری می‌تواند بیشترین اثرگذاری را داشته باشد که مبتنی بر مطالعه، تحقیق و پژوهش باشد. من هم سعی می‌کنم درحوزه کاری مطالعه داشته باشم. مقالات و مطالعات متعددی توسط فدراسیون جمعیت‌های صلیب‌سرخ و هلال‌احمر و همچنین دیگر موسسات تحقیقاتی منتشر شده که تاکنون سعی کرده‌ام آنها را مطالعه کنم. نکته‌ای که به من در این زمینه کمک زیادی کرده، آشنایی با زبان‌های خارجی است. یعنی تسلط بر زبان انگلیسی و عربی باعث شده که بتوانم در زمینه‌های مختلف اطلاعات داشته باشم.
نکته دیگری که به من کمک کرده، فعالیت‌های پژوهشی است که از دوره دانشجویی و حتی دانش‌آموزی داشته‌ام. نخستین‌بار در دوره دبیرستان تحقیقی با عنوان «تأثیر آموزش‌های قرآنی بر پیشرفت دروس عمومی دانش‌آموزان» را کار کردم که درجشنواره خوارزمی استان بخش دانش‌آموزی رتبه اول را کسب کردم. بعد از آن هم در دوره دانشجویی و بعد از آن هم طرح‌های پژوهشی مختلفی را اجرا کردم و عنوان پژوهشگر برتر فرهنگی استان یزد را با پژوهش «راهکارهای افزایش استقبال مردم یزد از مطبوعات محلی» نیز کسب کردم. همین فعالیت‌های پژوهشی در هلال‌احمر نیز ادامه یافت و انتشار چهار مقاله علمی و پژوهشی با موضوعات مرتبط با هلال‌احمر با همین هدف بوده است. برای همین موضوع پایان نامه ارشد خود را «بررسی و اولویت‌بندی راه‌های جذب و نگهداری جوانان داوطلب درجمعیت هلال‌احمر استان یزد» انتخاب کردم.
درمورد این مقاله که درهجدهمین کنفرانس بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر پذیرفته شد، توضیح دهید.
فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر از سال 2014 مطالعه‌ای با عنوان «ارزش داوطلبان ما» را آغاز کرده و تاکنون این مطالعه در 13 کشور جهان انجام شده است. انجام این گزارش برای جمعیت ملی ایران برعهده من بود و هدف از این مطالعه این بود که یک پروژه داوطلبانه انتخاب شده و نشان داده شود. ارزش اقتصادی این فعالیت داوطلبانه چقدر است. یعنی اگر قرار بود تمام این پروژه به صورت اقتصادی و نه داوطلبانه صورت گیرد، بایستی چقدر هزینه می‌شد و همچنین به چه تعداد نیرویی که دستمزد دریافت می‌کردند، به جای نیروی داوطلب مورد نیاز بود.
بعد از این‌که، این مطالعه و تحقیق صورت گرفت، به صورت ابتکاری دو تکنیک اقتصادی افزوده و به‌عنوان یک مقاله ارایه کردم که این مقاله توانست در این کنفرانس جهانی پذیرفته شود. لازم به ذکر است، بررسی ارزش اقتصادی و تحلیل هزینه منفعت فعالیت داوطلبانه به این روش درجهان صورت نپذیرفته بود. اگرچه ارزش‌گذاری اقتصادی فعالیت داوطلبانه درکشورهای توسعه‌یافته و همچنین شرق آسیا بسیار با اهمیت بوده و مطالعات مختلفی دراین خصوص صورت گرفته بود. سازمان بین‌المللی کار، موسسه تحقیقاتی جان‌هاپکینز و مرکز مطالعات سازمان ملل متحد در این زمینه نقش زیادی در پیشبرد این تحقیقات داشتند.
چه موضوعاتی درجمعیت تاکنون مغفول مانده که می‌توان از طریق نگاه پژوهشی به آن توجه کرد؟
نکته‌ای که درجمعیت هلال‌احمر تا حدی مغفول مانده، نیازسنجی، فعالیت مبتنی بر شواهد و بررسی اثربخشی تمام فعالیت‌هاست. اگرچه نگاه جدید حوزه آموزش و پژوهش تا حد زیادی به این مهم می‌پردازد، ولی این اقدامات نه درحوزه آموزش و پژوهش بلکه درحوزه‌های تخصصی جوانان، داوطلبان، امدادونجات و... مورد نیاز هست، چراکه نیازسنجی موجب خواهد شد فعالیت‌هایی با اولویت اصلی برای اجرا انتخاب شوند و همچنین اثربخشی نشان خواهد داد. آیا واقعا فعالیت صورت‌گرفته مقرون به‌صرفه بوده یا به هدف از قبل تعیین‌شده رسیده است؟ آیا این اقدامات به روش بهتری قابل انجام نبوده است؟ در بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی و همچنین فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر برای این موضوع اهمیت ویژه‌ای قایل شده‌اند و تقریبا برای هر مداخله‌ای پیوست علمی و نیازسنجی صورت گرفته و نتایج فعالیت‌ها مدون شده‌اند. منظور از نتایج فعالیت‌ها، نه فقط گزارش عملکرد بوده، بلکه نشان بدهد این مداخله تا چه حد موثر بوده و چند نفر و به چه شکل از آن بهره برده‌اند. دربسیاری از موارد، بسیاری از مطالعات پیش از این صورت گرفته و بایستی فقط به آن رجوع شود. فدراسیون مطالعات بسیار خوبی را صورت داده که در بخش انتشارات سایت فدراسیون موجود است و درصورتی که این محتواها ترجمه و بومی شوند، در بسیاری از حوزه‌ها همچون فضای دوستدار کودک، حمایت‌های روانی در بلایا، تغییرات اقلیمی، آمادگی در برابر بلایا، کاهش خطر بلایا، مدیریت داوطلبی و... محتواهای بسیار عالی به صورت علمی منتشر شده‌اند که استفاده از آن می‌تواند بسیاری از محتواهای علمی و پژوهشی درحوزه‌های مختلف را تأمین کند.