حسام خراسانی روزنامه نگار

«26 سپتامبر» برابر با پنجم مهرماه روز بین‌المللی امحای کامل سلاح‌های هسته‌ای است. خلع سلاح جهانی از اهداف قدیمی سازمان ملل و درواقع هدف نخستین مصوبه مجمع عمومی در ‌سال 1946 بوده و از 1959 به این‌سو، خلع سلاح عمومی و کامل، همواره در دستور کار مجمع قرار داشته است. از ‌سال 1975 دولت‌های عضو، معاهده عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای را به صورت کنفرانس در سازمان ملل درآوردند و این موضوع در نخستین نشست ویژه مجمع در‌ سال 1978 به‌عنوان اولویت اعلام شد. در تاریخ سازمان ملل، مسأله خلع سلاح اتمی توسط تمام دبیران کل سازمان ملل مورد حمایت بوده است.  
15‌هزار و 850 عدد کلاهک هسته‌ای
اما آمارها حرف دیگری را بیان می‌کنند. مرکز تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم آماری از تعداد بمب‌های اتمی‌ موجود در جهان اعلام کرد. تعداد کلاهک‌های هسته‌ای در جهان در اوایل سال 2015 به رقم 15‌هزار و 850 عدد رسید. این درحالی است که در ‌سال 2010، تعداد کلاهک‌های هسته‌ای جهان 22‌هزار و 600 عدد بود. آمریکا و روسیه بیشترین تعداد کلاهک‌های هسته‌ای را در اختیار دارند. آمریکا 7260 عدد و روسیه 7500 کلاهک اتمی دارند. این دو کشور با هم حدود 90‌درصد از کل بمب‌های اتمی جهان را در دست دارند.
آمارهای نگران‌کننده
بقیه کشورهای دارای سلاح اتمی به رسمیت شناخته‌شده براساس معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی امضا شده در ‌سال 1968 به این شرح‌اند: چین 260، فرانسه 300 و بریتانیا 215 کلاهک اتمی دارند. این سه کشور مصمم به حفظ کلاهک‌های اتمی خود هستند. چین در میان پنج قدرت جهانی تنها کشوری است که تعداد کلاهک‌های هسته‌ای‌اش را افزایش می‌دهد. سرعت رشد تعداد کلاهک‌های هسته‌ای چین کُند است. برخی کشورهای جهان نیز هم اکنون بمب اتمی دارند، گرچه از سوی جامعه بین‌الملل به رسمیت شناخته نشده‌اند. هند، پاکستان، اسراییل و کره‌شمالی در این گروه قرار می‌گیرند. هند 90 تا 110، پاکستان 100 تا 120، اسراییل 80 و کره‌شمالی 6 تا 8 کلاهک اتمی دارند. این آمارها نشان می‌دهد که هیچ‌کدام از دستورالعمل‌ها و قطعنامه‌ها نتوانسته است دنیای کنونی را عاری از این نابودگر مخرب سازد.
تلاش‌های بی‌نتیجه نهادهای‌بین‌المللی
 در دستیابی به جهان عاری از سلاح هسته‌ای
تجربه بشر در مورد سلاح‌ هسته‌ای در هیروشیما و ناکازاکی، جز نابودی کامل شهر و از بین رفتن کلیه اشکال حیات نبود. مجمع عمومی سازمان ملل از بدو تأسیس برای امحای این‌گونه سلاح‌ها کوشیده و روز 26 سپتامبر (5 مهر) هر‌سال را به‌عنوان «روز بین‌المللی امحای کامل سلاح‌های هسته‌ای» نامگذاری کرده است. هدف این مناسبت فراهم آوردن فرصتی برای مردم و رهبران جهان درباره مزایا و فواید از بین بردن این سلاح‌ها و هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی آن است. هم‌اکنون بیش از 16‌هزار سلاح هسته‌ای در جهان ما انبار شده است. بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل در این‌باره می‌گوید: «عواقب هرگونه استفاده از سلاح‌ هسته‌ای به‌صورت عامدانه یا بر اثر اشتباه، وحشتناک است. وقتی صحبت از هدف مشترک در زمینه خلع سلاح هسته‌ای می‌شود، نباید درنگ کرد. باید هم‌اکنون اقدام کرد» با این همه، اکنون بیش از 16‌هزار سلاح اتمی در جهان انبار شده است. کشورهای دارای این سلاح‌ها برنامه‌های مطول و سابقه‌داری برای مدرنیزه کردن زرادخانه اتمی خود دارند. بیش از نیمی از جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که یا این‌گونه سلاح‌ها را دارند یا عضو اتحادیه‌های نظامی تسلیحات اتمی هستند. از‌ سال 2015 هیچ سلاح هسته‌ای متعاقب یک عهدنامه ‌(دوطرفه یا چندطرفه) به‌صورت فیزیکی نابود نشده و هیچ مذاکره خلع سلاحی انجام نشده است. با این حال دکترین امحای سلاح‌های هسته‌ای به‌عنوان یک عنصر اساسی در سیاست امنیتی تمام دولت‌ها و متحدان هسته‌ای آنها وجود دارد، هر چند که نگرانی‌ مردم جهان در رابطه با عواقب وحشتناک استفاده از حتی یک سلاح هسته‌ای درحال رشد است؛ ازجمله این نگرانی‌ها درگرفتن یک جنگ هسته‌‌ای منطقه‌ای یا جهانی است.
درخواست نهضت بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر از دولت‌ها
فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب‌سرخ  و هلال‌احمر امسال به‌مناسبت روز جهانی نابودی کامل تسلیحات هسته‌ای، باز هم از دولت‌ها می‌خواهد تا در رابطه با معاهده‌ای برای منع کاربرد و حذف کامل تسلیحات هسته‌ای، در راستای تعهدات خود مذاکرات لازم را آغاز کنند. این درخواست در جریان نشست سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک اعلام شد. ممکن است در مجمع عمومی امسال تصمیم گرفته شود تا کنفرانسی در سال 2017 برگزار و در آن درباره یک معاهده جدید برای منع تسلیحات هسته‌ای مذاکره شود و درنهایت به هدف نابودی کامل این قبیل تسلیحات دست یابند. بدین منظور، قرار است  روی توصیه یک کارگروه سازمان ملل که در آگوست امسال صادر شد، کار شود. در این توصیه به خلع سلاح هسته‌ای با حمایت گسترده دولت‌ها اشاره شده است.
ورود دولت‌ها به مسأله خلع سلاح هسته‌ای
ریاست کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، پیتر مائورر گفت: «من از تمامی دولت‌ها می‌خواهم تا این فرصت را مغتنم شمارند. وقت آن رسیده که رهبران جهان در این رابطه تصمیمی جدی بگیرند. ما باید یک‌بار برای همیشه جهان را از شر تسلیحات هسته‌ای رها کنیم. تا آن زمان، خطر احتمال استفاده عمدی یا تصادفی از تسلیحات هسته‌ای کماکان به قوت خود باقی است و ما همچنان با تاثیر فاجعه‌بار و طولانی‌مدت کاربرد چنین تسلیحاتی روی سلامت انسان‌ها، محیط‌ زیست، آب و هوا، تولید غذا و توسعه اجتماعی و اقتصادی جوامع روبه‌رو خواهیم بود. آسوده کردن جهان از شر تسلیحات هسته‌ای، از نظر بشردوستانه امری ضروری‌ است.» ریاست فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب‌سرخ و هلال‌احمر، تاداتِرو  کُنوئه نیز گفت: «تاریخ به ما آموخته که پیامدهای انسانی تسلیحات هسته‌ای، حتی فقط یک سلاح هسته‌ای، بسیار دهشتناک و ورای کلام بوده و می‌تواند دهه‌ها ادامه یابد. بیش از 70‌سال پس از انداختن بمب‌های اتمی روی هیروشیما و ناکازاکی، پزشکان بیمارستان‌های جمعیت صلیب‌سرخ ژاپن در این دو شهر همچنان درحال مداوای هزاران بازمانده این حملات هستند که هنوز هم با آثار بلندمدت آن روی سلامتی خود دست و پنجه نرم می‌کنند.» کنوئه افزود: «بیشتر سلاح‌های هسته‌ای موجود در انبارهای مهمات امروز چندین‌بار قوی‌تر و مخرب‌تر از آنهایی هستند که در 1945 به کار رفت. ارایه کمک‌های بشردوستانه موثر در  زمان چنین حمله‌ای تقریبا غیرممکن است و درنهایت هیچ برنامه جهانی مشخصی هم برای این کار در دست نیست.» نهضت بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر در ‌سال 2011 درخواستی تاریخی را مطرح کرد که بر مبنای تمامی درخواست‌هایی بود که از ‌سال 1945 صادر شده‌اند، تا تسلیحات هسته‌ای منع و درنهایت نابود شوند. حالا شاید پس از 70‌سال برای نخستین‌بار منع تسلیحات هسته‌ای بتواند به واقعیت بپیوندد.