[شهروند]   «من به مقامات دادگاه بین‌المللی کیفری هشدار می‌دهم اگر در کنار ایران و حماس(متحدان پوتین) بایستید و وارد نبرد سیاسی در مقابل اسرائیل شوید، تحریم خواهید شد. همین حالا دلارهای خود را از ایالات متحده خارج و با سفر مجدد به آمریکا خداحافظی کنید.» این متن توییت تام کاتن، سناتور مشهور جمهوریخواه، علیه قضات دیوان کیفری لاهه و تهدید آنان درصورت رأی دادن علیه رژیم صهیونیستی در دیوان کیفری بین‌المللی است. تام کاتن که در داخل کشور با جمله معروف دکتر ظریف، وزیر سابق امور خارجه، مبنی بر اینکه او در برابر استدلال‌های تیم وقت مذاکره‌کننده درباره مبنای حقوقی برجام شکست خورده و با کنایه آمریکایی‌ها مبنی بر نفهمیدن حقوق بین‌الملل مواجه شده است، در داخل کشور بیشتر شناخته شد، اکنون به صراحت قضات لاهه را تهدید می‌کند تا نشان دهد واقعیت حقوق بین‌الملل همان واقعیت حاکم بر روابط بین‌الملل است؛ یعنی غلبه زور، قدرت، کمرنگ بودن عدالت و حق. در ادامه نیم‌نگاهی به این موضوع خواهیم داشت.

دیوان لاهه؛ رکن قضایی سازمان ملل
دیوان بین‌المللی دادگستری International Court of Justice (ICJ) در سال 1946و پس از تاسیس سازمان ملل متحد به‌عنوان رکن قضایی این سازمان آغاز به‌کار کرد. در این رابطه آمده است: «دیوان بین‎المللی دادگستری یکی از ارکان ملل متحد می‌‎باشد که به موجب منشور و اساسنامه‌اش فعالیت می‌کند. دیوان از سال 1946به‌عنوان رکن قضایی اصلی ملل متحد می‌‎باشد. به‌طور کلی وظیفه دیوان از یک طرف حل‌وفصل اختلافات بین دولت‌ها بر‎اساس حقوق بین‌‎الملل بوده و از طرف دیگر نظرات مشورتی خویش را درخصوص مسائل حقوقی بنا به درخواست مجمع عمومی و شورای امنیت و سایر ارکان ملل متحد و آژانس‌‎های تخصصی اعلام می‌کند. تاکنون دیوان مبادرت به صدور 139رأی ترافعی و 27رأی مشورتی کرده و در حال رسیدگی به 19قضیه دیگر مطروحه است.»(1) در سال 1998و 42سال پس از تاسیس دیوان بین‌المللی دادگستری، دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) International Criminal Court نیز در لاهه تاسیس شد که به‌صورت ویژه به جنایات جنگی، نسل‌کُشی و این دست جرایم رسیدگی می‌کند.(2)

استقلال، صلاحیت و ضمانت اجرای احکام
دیوان بین‌المللی دادگستری از ابتدای تاسیس با سه چالش عمده مواجه بوده است. نخست؛ ترکیب اعضای این دیوان و شائبه در استقلال آنان. هر چند انتخاب اعضای دیوان، قاعده مشخصی دارد و مطابق قانون و از کشورها و قاره‌های مختلف تعیین می‌شوند، اما در اینکه هر حقوقدان مطرحی در نهایتِ استقلال و با داشتن تفکرات ضدغربی یا همسویی فکری برجسته با دشمنان غرب بتواند در این دیوان انتخاب و آزادانه بر نظرات خود تأکید کند، از ابتدا تا‌کنون محل تردید بوده است. دوم؛ صلاحیت دیوان برای حل‌وفصل دعاوی بین‌المللی. این مسئله نیز اگرچه با تعریف و تعیین نوع صلاحیت طبق قانون، به ظاهر حل شده است، اما مسئله رضایت دولت‌ها در رجوع به دیوان تا حد زیادی در آن خدشه ایجاد کرده است. افزون بر آن، دیوان به بسیاری از مسائل بین‌المللی ازجمله جنگ‌هایی که یک سوی آن آمریکا و غرب بوده، ورود نکرده یا حکم صریح و قاطعی صادر نکرده است. سوم؛ مسئله ضمانتِ اجرای احکام صادره است که تاکنون بلاتکلیف مانده و قاعده روشن و قطعی بر آن حاکم نیست و بازهم در مسائلی که غرب به‌دنبال اجرای آن بوده بیشتر به نتیجه رسیده و در موارد اندکی هم که پای منافع آمریکا یا متحدانش همچون اسرائیل در میان بوده، به جایی نرسیده است. مانند حکم اولیه‌ای که اخیرا در این دیوان و در پی شکایت آفریقای جنوبی علیه اسرائیل صادر شد.

حقوق بین‌الملل به میل آمریکا و منافع شرکای آمریکا
فارغ از موارد متعددی که در گذشته در مورد نحوه رسیدگی، صلاحیت و به نتیجه رسیدن احکام دیوان لاهه مورد بحث و پر از شائبه بوده است یا اینکه حکم تقریبا بی‌سابقه اولیه لاهه علیه اسرائیل برای فلسطینی‌ها یک پیروزی محسوب می‌شود، تهدید قضات دیوان لاهه از سوی یک سناتور آمریکایی مشهور، حقیقت حاکم بر حقوق بین‌الملل را نشان می‌دهد. همانطور که در ابتدای این نوشتار ذکر شد، حقوق بین‌الملل برخلاف تصوری که ایجاد شده به‌طور مطلق از قانون و عدالت تبعیت نمی‌کند. دیوان‌های بین‌المللی و کیفری (اعم از لاهه و دادگاه‌های کیفری ویژه) به کشتار بوسنی و محاکمه عاملان آن پرداخته‌اند، اما به نقش آمریکا و متحدانش در قربانی شدن مردم بوسنی و جنایات صلح‌بانان غربی سازمان ملل در این منطقه، نه، به محاکمه عاملان نسل‌کُشی رواندا پرداخته‌اند، اما به نقش سران فرانسه در تشدید کشتارها و جنایات نظامیان فرانسه در رواندا، نه. ریگان، بوش و کلینتون و دیگر روسای جمهوری جنایتکار آمریکا هیچ‌گاه در دادگاه‌های بین‌المللی متهم و محکوم نشده‌اند و پای هیچ مقام اسرائیلی جنایتکاری با هر نوع جنایتی به دادگاه‌های بین‌المللی باز نشده است.اکنون اما با تهدید قضات دیوان بین‌المللی دادگستری از سوی سناتور آمریکا، منطق! و قاعده حاکم بر حقوق و روابط بین‌الملل عیان‌تر از همیشه رخ نشان داده است. اینکه جنایت تا جایی رسیدگی می‌شود که غرب بخواهد و به ضرر غرب نباشد، قوانین بین‌المللی تا جایی برقرار است و رعایت می‌شود که منافع آمریکا یا خطوط قرمز آمریکا همچون حقانیت! اسرائیل را رد نکند.

پی‌نوشت‌ها:
1- netherlands.mfa.gov.ir/portal/GeneralCategoryServices/4645
2- www.icicl.org/details.asp?id=55