| محمود کمال‌آرا | نویسنده|
تقویت فرهنگ تفکر در جامعه می‌تواند از وجود یک انقلاب یا یک دگرگونی اجتماعی هم رنگین‌تر باشد. با این رویکرد می‌توان کلید واژه، «هر شهروند یک کرسی اندیشه‌ورزی» را به جهانیان معرفی کرد.
فقدان مولفه تفکر و آگاهی سبب شده است تا بشر بدون پیشینه‌ای مستند، علمی و منطقی مسائل پیرامونی خود را بپذیرد. تقویت باورهای موروثی و تیزکردن شمشیر مخالفت بی‌پندار، محرکی برای عقبگرد جوامع و مقاومت در برابر پیشرفت است. شیوع انحرافات راهبردی در هنجارهای اجتماعی و نشر اطلاعات خاکستری، عموم را در دام حباب اطلاعات جمعی انداخته و محصور کرده است. این دام تقویت باورهای غلط در اکثریت جامعه و بالاخص در گروه تأثیرپذیر را دوچندان کرده است.
این باورها خواه مذهبی و خواه سیاسی هم که باشند اما میلی به بررسی آن در بین فردفرد جامعه یافت نمی‌شود. علت این بی‌میلی، عدم تقویت و آگاهی مردم نسبت به تفکر و اندیشه‌ورزی است. حاکمان و رهبران سیاسی نقش بسزایی در فراهم‌آوری اندیشه‌ورزی در بین جامعه را دارند. از این‌رو، آگاه‌نبودن افراد جامعه نسبت به حقوق اجتماعی ایشان و نگنجاندن مردم در تصمیم‌سازی‌های اجتماعی و سیاسی از مهمترین دغدغه‌های حاکمان به منظور ضمانت سیطره حکومتی خود است.
بهرهوری اندیشه‌های لایه‌های پایین‌دست اجتماع تا سطوح بالاتر و سیاست‌گذاری براساس خردجمعی و تصمیم‌سازی هیأت‌های اندیشه‌ورزی، زمینه بمب تغییر در هر کشوری است که حاکمان و رهبران سیاسی به تناسب حکومتداری خود بعضا آن را با چاشنی‌هایی نابود ساخته یا به سلیقه خود مدیریت و فرماندهی می‌کنند. تزریق چاشنی تعصب توأم با توهم و خفقان هم بعضا جبهه مقاومت در برابر اندیشه و بیان دیدگاه‌ها را در مردم تقویت کرده و بر اندیشه‌های نو و جرقه‌های تشکیکی در ذهن، حکم خاموشی صادر می‌کند.
در دول شرقی همچون میانمار و کره‌شمالی مشاهده می‌کنیم که بیان نقطه‌نظرات و اندیشه‌های مذهبی و سیاسی چه هزینه‌هایی را برای مردمان آن سرزمین فراهم آورده است. نظام‌های دیکتاتوری و فردمحور که حیات خود را در القای تفکرات و باورهای سناریوهایی از پیش طراحی‌شده توسط لابی‌های کارگردان می‌بینند، هیچ‌گاه مردم را به تفکر و اندیشه دعوت نمی‌کنند.
از این‌رو دعوت به اندیشه‌ورزی در جمهوری اسلامی ایران توسط رهبر معظم انقلاب بیانگر نیاز کشور به اندیشیدن و تفکر است. دیدگاه عمیق ایشان به اندیشه‌ورزی، لزوم پیدایش آن از رأس تا لایه‌ها و توسعه اندیشه‌ورزی در بین آحاد جامعه از اهمیت ویژه این مهم پرده برمی‌دارد.
باید با صراحت گفت که صدای پای اندیشه‌ها از صدای مقتدر‌ترین ارتش جهان هم رساتر است. انسان‌ها از همان ابتدا بی‌تفاوت چشم به جهان نمی‌گشایند، بلکه توسط آموزش نادرست به محیط پیرامون خود بی‌تفاوت می‌گردند. بزرگترین دشمن سعادت و آزادی انسان‌ها عدم اندیشه نسبت به موضوعات پیرامونی و مبتلا به آنان است.
ما قرار نیست در همین گام اول بهترین جامعه اندیشه‌ورز باشیم، ما قرار است از خودمان و حال فعلی‌مان بهتر باشیم. کشور ما در آمارهای جهانی در زمره فقیر‌ترین کشورها برای داشتن اندیشکده و اتاق‌های فکر است. مشکل ما نداشته‌هایمان نیست بلکه داشته‌هایی است که نمی‌توانیم از آن به درستی استفاده کنیم. مشکل ما آن است که بدون توجه به خواسته‌هایمان درحال روزمرگی هستیم و بعضی از آنان را با روش‌های نادرست از اجتماع خود مطالبه می‌کنیم. مطالبه‌ای که پایانی ندارد و فقط ما را از هدف خود دور می‌کند. اجتماع را می‌توان با اندیشه پیش برد و سطح فردفرد آن را همگام با خواسته‌هایمان افزایش داد؛ لیکن آموزش غلط به گروه تأثیرگذار موجبات ناملایماتی را فراهم خواهد آورد. زمانی که به جوانان آموزش دهیم، کسانی که مانند آنان فکر می‌کنند انسان‌های فکور و محترمی هستند، بدون شک جامعه به انحراف کشیده شده و فرهنگ اندیشه‌ورزی شناسانده نخواهد شد.
ما می‌توانیم با بهره‌گیری از داشته‌هایمان که هیچ‌گاه به صورت عملیاتی به آن نگاه نکرده‌ایم، مفهوم خواستن را به صورت ساختاری درجامعه نهادینه کنیم. تشکیل ساختار سلولی اندیشه‌ورزی در سطح کشور بدون شک به بهرهوری در دستگاه‌های دولتی ختم خواهد شد؛ چراکه طرفین مطالبات خود را به صورت شجاعانه و اندیشه‌محور به یکدیگر منتقل کرده‌اند و هیچ بهانه‌ای برای نشنیدن صدای لایه‌های جامعه وجود ندارد.
بنابراین تنظیم نظامنامه چگونگی جمع‌آوری ایده‌ها و بهرهوری مناسب از مدل‌ها و طراحی هیأت‌های اندیشه‌ورزی در سطح ملی و بین‌المللی که یا اجرایی شده‌اند یا قدرت اجراشدن در سطح جوامع هدف را دارا هستند، می‌توانند زمینه جامعه اندیشمند را مهیا کنند.
هیأت، تشکیلات، کتب و مقالات اندیشه‌ورزی می‌توانند ضمن معرفی ابعاد اندیشه‌ورزی و اهمیت آن در ایران و سایر ملل، به‌عنوان الگوی اندیشه‌ورزی جمهوری اسلامی ایران توسط کمیسیون ملی یونسکو ایران به دفتر مرکزی یونسکو در پاریس ارسال شوند. امیدواریم توسعه اندیشه‌ورزی بتواند دریچه تازه‌ای را در پویش‌های مردمی و جوامعی که استعداد تغییر بنیادین را دارند، ایجاد کند.