بامداد دوشنبه، به دنبال درگیری میان نیروهای عراقی با نیروهای پیشمرگه کرد. حیدرالعبادی، نخستوزیر عراق به ارتش این کشور دستور داده با همکاری نیروهای استان کرکوک و پیشمرگهها امنیت را در این استان برقرار کنند. حالا کمتر از 24ساعت پس از آغاز درگیریهای پراکنده، نیروهای عراقی به صورت کامل شهر کرکوک را تحت کنترل خود درآوردهاند. حیدرالعبادی، نخستوزیر عراق دستور داده که پرچم عراق در کرکوک و مناطق مورد مناقشه با اقلیم کردستان عراق برافراشته شود.
مقامات عراقی و کرد یکشنبهشب گزارش داده بودند که نیروهای نظامی هردوطرف، درحال پیشروی و نزدیکشدن به کرکوک هستند. پس از ساعاتی درگیری، به دنبال عقبنشینی نیروهای کرد، دایره تسلط نیروهای عراقی بر تأسیسات نفتی و مقرهای نظامی کرکوک گسترش یافت و کنترل چند منطقه استراتژیک ازجمله تأسیسات گاز، منطقه صنعتی، پالایشگاه نفت، شرکت اصلی نفت شمال، فرودگاه کرکوک و بزرگترین پادگان نظامی کرکوک به دست این نیروها افتاد. از سوی دیگر، خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینکه تانکهای ارتش عراق درحال حرکت به عمق کرکوک هستند. همزمان فرماندهی عملیات مشترک عراق اعلام کرد؛ نیروهای عراقی بر شهرستان «طوز خورماتو» از توابع «صلاحالدین» و نیز شهرستان «داقوق» در جنوب کرکوک تسلط یافتند.
به دنبال درگیری در این منطقه، اداره آموزشوپرورش این استان تمامی مدارس را تعطیل اعلام کرد. همچنین کارمندان ادارات دولتی خانهنشین شدند. فرماندهی عملیات مشترک از کارمندان دولتی در کرکوک خواسته به ادارههای خود بازگشته و به کارشان ادامه دهند. خبرگزاری ایسنا، به نقل از خبرنگار روسیا الیوم، گزارش داده است که هزاران شهروند از کرکوک گریختهاند و اکثر مقرهای احزاب کرد در این منطقه نیز، تخلیه شده است.
رسانه جنگ عراق اعلام کرده است که نیروهای مبارزه با تروریسم استقرار خود در بزرگترین پایگاه نظامی کرکوک را تکمیل کردهاند. همچنین صباح نعمان، رئیس سازمان مبارزه با تروریسم در عراق تأکید کرده بود، دولت عراق باید کنترل خود را بر تمامی مناطق حیاتی کرکوک گسترش دهد. خودروهای امدادی و آمبولانسها زخمیها را به بیمارستان منتقل میکنند. پیشتر نیروهای پیشمرگه مدعی شده بودند، ۱۵ نیروی حشد شعبی در درگیریها کشته شدند. این درحالی است که گزارش شده، ۱۰ نیروی پیشمرگه نیز در درگیریها کشته شدند.
منابع رسانهای کرد نیز اعلام کردند، نیروهای پیشمرگه از برخی مواضع خود در جنوب کرکوک عقبنشینی کردهاند. پیشرویهای ارتش عراق از یکشنبهشب در پی نشست بینتیجه رهبران کرد در سلیمانیه آغاز شد و حکایت از عقبنشینی نیروهای پیشمرگه از مواضعی که از اواسط سال ۲۰۱۴ اشغال کرده بودند، داشت.
یک منبع مطلع در کرکوک اعلام کرده که نیروهای پیشمرگه از شهرستان داقوق در ۴۰کیلومتری جنوب کرکوک عقبنشینی کردند. گزارشها حاکی است که نیروهای پیشمرگه، مواضع حشد شعبی را در جنوبغرب کرکوک هدف قرار دادهاند. پیشتر سخنگوی وزارت پیشمرگه اقلیم کردستان به شبکه تلویزیونی «روداو» گفته بود؛ پیشمرگههای کرد از مواضع خود در غرب کرکوک دفاع میکنند اما مواضع آنها در شرق کرکوک سقوط کرده است.
خط اول درگیریها در جنوب کرکوک بود. میان نیروهای عراقی و پیشمرگهها آتش سنگینی رد و بدل شد. اربیل نیروهای تازهای به کرکوک اعزام کرد و ساکنان کرکوک هم مسلح شده و جاده کرکوک را مسدود کردند. بعدازظهر روز گذشته (دوشنبه) اسکاینیوز گزارش داد که ارتش عراق کنترل این شهر را به دست گرفته است. نیروهای عراقی در تلاشند که راههای مواصلاتی کرکوک به اربیل و سلیمانیه را مسدود کنند، با این هدف که مانع از اعزام نیروهای تازهنفس از اربیل به کرکوک شوند.
مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق در نخستین واکنش رسمی پس از درگیریهای اخیر در کرکوک با صدور بیانیهای اعلام کرد، پیشرویهای حشد شعبی در کرکوک به دلیل «خیانت» برخی رهبران حزب اتحادیه میهنی محقق شده است. در این بیانیه که با نام «فرماندهی کل نیروهای پیشمرگه» صادر شده، آمده است؛ برخی رهبران حزب اتحادیه میهنی به نیروهای تحت امر خود دستور دادهاند تا از مناطقی که تحتکنترل آنها بوده، عقبنشینی کنند و این امر باعث شد تا نیروهای حشد شعبی بر این مناطق سیطره یابند. او در این بیانیه مدعی شده که طرفهای خارجی عملیات حشد شعبی در کرکوک را رهبری میکنند. بارزانی در این بیانیه آورده است: «حمله نیروهای عراقی و حشد شعبی انتقام از مردم کردستان است که خواهان آزادی هستند و انتقامی از اهالی کرکوک که همواره مواضعی شجاعانه در قبال مسائل کردها داشتهاند. متاسفانه در این اقدام برخی مسئولان حزب اتحادیه میهنی نیز در توطئه علیه مردم کردستان شرکت داشتند و خیانتی بزرگ و تاریخی علیه مردم کردستان مرتکب شدند.» روز گذشته حیدرالعبادی نیز در بیانیهای تأکید کرد؛ نیروهای پیشمرگه باید به وظایف خود در چارچوب فرماندهی نیروهای فدرال عمل کنند: «ما از نیروهای پیشمرگه میخواهیم تحت رهبری دولت فدرال بهعنوان اینکه بخشی از نیروهای مسلح کشور هستند، به وظایفشان عمل کنند.» وی تصریح کرد: «ما به کردستان و کرکوک این اطمینان را میدهیم که بر امنیت و حفظ جان ساکنان کرکوک تأکید داریم.»
نخستوزیر عراق همچنین در این بیانیه آورده است که مقامات اقلیم، «منافع شخصی و حزبی خود را بر منافع ملی عراق و کردها و بقیه طوایف ترجیح دادند.» حیدرالعبادی از ساکنان عراق خواست با نیروهای مسلح متعهد به انجام وظایفشان همکاری کنند و به ساکنان کردستان و کرکوک این اطمینان را داد که به حفظ جان و منافع آنها اهمیت میدهد. او از پلیس فدرال و سازمان اطلاعاتی در کرکوک نیز خواست به حمایت از جان غیرنظامیان و اموال آنها توجه داشته باشند.
در کرکوک بیش از دومیلیون نفر از کردها، عربها و ترکمانها زندگی میکنند. روز گذشته، رسانههای نزدیک به دولت مرکزی عراق گزارش دادهاند که شرکت نفت شمال به کنترل نیروهای عراقی درآمده است. این شرکت بزرگترین شرکت نفت در استان کرکوک است که بعد از سقوط داعش در کرکوک در کنترل کردها قرار داشته. یک مقام نظامی عراقی به خبرگزاری رویترز گفته است که نیروهای کرد با تسلیم شرکتهای نفت و گاز شمال به نیروهای دولتی موافقت کردهاند. پیش از این خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام وزارت نفت عراق گزارش داده بود که رهبران اقلیم کردستان متعهد شده بودند؛ از رویارویی نظامی در نزدیکی تأسیسات نفت و گاز خودداری کنند.
از سوی دیگر، گزارشهایی منتشر شده مبنی بر اینکه نمایندگانی از ائتلاف ضدداعش به رهبری آمریکا با نمایندگانی از وزارت پیشمرگه کردستان مذاکره کردهاند. در این مذاکرات، مقامات اقلیم تأکید داشتند که ارتش عراق با بهرهمندی از تجهیزات پیشرفته ارتش آمریکا درصدد تصرف کرکوک برآمده است. واشنگتن اعلام کرده، اوضاع کرکوک را از نزدیک دنبال میکند و از تمام طرفها میخواهد از خشونت اجتناب کنند.
وزارت دفاع آمریکا نیز با انتشار بیانیهای از «همه طرفها» خواسته است بر مبارزه با داعش متمرکز باشند. پنتاگون همچنان از «عراق یکپارچه» حمایت کرده و خواهان گفتوگوی دولت مرکزی عراق با دولت اقلیم کردستان شده است. درگیریهای روز گذشته بر سر کرکوک بعد از برگزاری همهپرسی اقلیم کردستان عراق که ۲۵سپتامبر با وجود مخالفتهای بغداد و جامعه بینالملل برگزار شد، رخ داد. دولت حیدرالعبادی نتیجه همهپرسی استقلال کردستان را به رسمیت نمیشناسد و هرگونه مذاکره را به ابطال آن منوط کرده است. اقلیم کردستان نیز، ابطال همهپرسی را رد کرده است.