آمادگی عمومی در برابر حوادث و بلایا
2 فایده مهم دارد
موجب کاهش ترس و اضطراب و نیز کاهش خسارات ناشی از سوانح می‌شود. جامعه، خانواده و شهروندان باید بدانند که هنگام وقوع آتش‌سوزی چه باید بکنند و هنگام وقوع طوفان، زلزله یا سیل به کجا پناه ببرند. مردم باید آماده باشند تا هنگام ضرورت خانه‌های خود را ترک کنند و در پناهگاه‌های عمومی استقرار یابند. در چنین اوضاعی شهروندان باید بدانند که چگونه نیازهای اولیه پزشکی خود را تامین کنند.
مردم با انجام اقداماتی می‌توانند دامنه خسارات ناشی از سوانح را کاهش داده (ازجمله ساخت سیل‌بند، ارتفاع‌دادن به خانه‌های مسکونی یا جابه‌جایی محل سکونت از مسیر خطر و محکم‌کردن وسایلی که در جریان زمین‌لرزه احتمال سقوط آنها می‌رود) یا به‌طورکلی خود را از گزند خطر دور نگه دارند.
چرا آمادگی ضرورت دارد؟
حوادث و بلایا سالانه جان صدها‌هزار نفر را می‌گیرند. هر یک از حوادث و بلایا برای شهروندان و امکانات جامعه می‌تواند عواقب طولانی‌مدتی به همراه داشته باشد.
اگر در جامعه حادثه یا بلایی روی بدهد، دولت و سازمان‌های امدادرسان اقدام به ارایه کمک خواهند کرد، اما شهروندان نیز خود باید آماده باشند. امدادرسانان بلافاصله در محل وقوع سانحه حضور پیدا نخواهند کرد و گاهی ممکن است در جایی دیگر سرگرم امدادرسانی باشند.
تیم‌های آمادگی
بعد از وقوع حوادث و بلایا مردم ممکن است به دلیل وسعت ناحیه آسیب‌دید‌ه، نبود ارتباطات و مسدودشدن راه‌های دسترسی، برای مدت معینی صرفا به امکانات خود متکی باشند. برای آمادگی در برابر چنین شرایطی می‌توان در هر منطقه‌ای تعدادی از شهروندان داوطلب را در قالب تیم‌های مردمی آموزش داد تا هنگام وقوع حوادث و بلایا بتوانند علاوه‌بر محافظت از خود و اطرافیان‌شان، به سایر آسیبدیدگان نیز کمک فوری بدهند. این تیم‌ها اطلاعات مربوط به حادثه را هنگام رسیدن نیروهای کمکی نیز در اختیار آنان قرار می‌دهند.
اعضای این تیم‌ها در مورد شناخت حوادث احتمالی و روش‌های آمادگی در برابر آنها و نیز مهارت‌های اساسی سازماندهی، آموزش می‌بینند، به‌طوری که بتوانند تا زمان رسیدن نیروهای کمکی به خود، سایر اعضای خانواده، دوستان و همسایگان کمک برسانند. به این افراد، آموزش‌هایی در مورد آمادگی در برابر حوادث، ایمنی در برابر حریق، ارایه کمک‌های اولیه پزشکی، انجام عملیات جست‌وجو و نجات اولیه، سازماندهی تیمی و آشنایی با حمایت روانی آسیبدیدگان هنگام وقوع حوادث و بلایا ارایه می‌شود. بعد از اتمام این دوره به اعضای گروه توصیه می‌شود تا رابطه خود را کماکان حفظ کرده و با شرکت در مانورهای محلی و سایر برنامه‌های مخصوص داوطلبان، آمادگی جامعه را در برابر حوادث و بلایا تقویت کنند.
تخلیه اضطراری
اگر هنگام بحران، ترک محل سکونت یا کار ضرورت پیدا کند، مسئولان از طریق رسانه‌های جمعی موضوع را به اطلاع عموم مردم می‌رسانند. در چنین وضعی از سایر سیستم‌های هشدار (نظیر اعلام از طریق بلندگو یا تماس تلفنی) نیز استفاده می‌شود. گاهی اوقات نیز شرایطی به وجود می‌آید که عده‌ای از شهروندان احساس خطر می‌کنند. در چنین شرایطی شهروندان باید محل سکونت یا کار خود را ترک کنند.
فرصت زمانی ترک محل یا کار به نوع بحران بستگی دارد. اگر بحران ناشی از شرایط جوی (نظیر وقوع طوفان دریایی) باشد، از آن‌جایی که می‌توان خط سیر آن را پایش کرد، حدود یک یا دو روز فرصت برای تخلیه وجود دارد. اما اغلب حوادث مجالی به مردم نمی‌دهند تا ضروری‌ترین امکانات را نیز فراهم آورند. به همین دلیل برنامه‌ریزی و آمادگی برای برخورد با چنین شرایطی لازم است.
موارد ترک محل کار یا سکونت شایع‌تر از آن است که اغلب مردم تصور می‌کنند. در جوامع صنعتی هرساله صدها بار حوادث ناشی‌از حمل‌ونقل و تولید روی می‌دهند. در چنین حوادثی مواد خطرناکی در محیط منتشرشده و مردم را ناچار به ترک محل سکونت یا کار می‌کند. درکشور ما نیز حوادث طبیعی و تکنولوژیک به‌کرات اتفاق افتاده و در آینده نیز روی خواهد داد. بنابراین بهتر است افراد با راه‌های ترک محل کار و سکونت خود در مواقع بروز بحران آشنایی داشته باشند. هر فرد می‌تواند این راه‌ها را روی نقشه‌ای ترسیم کند تا هنگام ضرورت از آن استفاده کند.
توصیه‌های لازم به هنگام ترک محل
اگر احتمال ترک محل کار یا سکونت مطرح باشد، بهتر است باک خودرو پر از بنزین باشد، زیرا پمپ بنزین‌ها در چنین مواقعی به علت قطع برق قادر به عرضه بنزین نیستند. طوری برنامه‌ریزی شود که به‌ازای هر خانواده فقط از یک خودرو شخصی استفاده شود تا بار ترافیک سنگین نشده و تخلیه با تاخیر مواجهه نشود.
افرادی که خودروی شخصی ندارند، با مسئولان یا دوستان خود برنامه‌ای برای تخلیه تدارک ببینند.
همواره از طریق یک رادیوی دستی اوضاع پیگیری و دستورات مقامات مسئول در مورد نحوه ترک محل کار یا سکونت رعایت شود.
در صورت الزام به ترک فوری محل سکونت، بهتر است تمام اعضای خانواده همدیگر را پیدا کرده و با هم محل سکونت را ترک کنند.
افراد بهتر است هرچه زودتر محل سکونت یا کار خود را ترک کنند تا گرفتار وضع جوی نامناسب نشوند.
بهتر است محل کار یا سکونت از راه‌های معمول ترک شده و از راه‌های میانبر استفاده نشود، چون ممکن است مسدود باشند.
از وضع جاده‌ها و پل‌ها اطلاع پیدا کرده و از مناطق سیل‌زده دوری شود.
از خطوط فروافتاده برق دوری شود.
اگر فرصت باشد، لازم است کیف نجات خانواده را به همراه خود برد.
*بهتر است لباس و کفش‌های مناسب نظیر پیراهن آستین‌دار و کلاه پوشیده شود.
*قبل از ترک محل سکونت بهتر است درها و پنجره‌ها را مسدود کرده، وسایل برقی از برق کشیده شوند (مثلا تلویزیون، مایکروویو) اما فریزر و یخچال از برق کشیده نشوند، مگر آن‌که خطر سیل وجود داشته باشد.
*بهتر است دیگران بدانند که به کجا می‌روید. دیگران را از مقصد خود مطلع کنید.
سایر برنامه‌های مقابله با بحران
در سطح جامعه
می‌توان از مسئولان راجع به برنامه‌های مقابله با بحران درسطح جامعه سوالات زیر را پرسید:
آیا جامعه، برنامه مقابله با بحران دارد یا نه؟
آیا می‌توان نسخه‌ای از آن را تهیه کرد؟
محتوای این برنامه چیست؟
این برنامه هر چند وقت یک‌بار به‌روز می‌شود؟
به‌عنوان شهروند، وظیفه ما در رابطه با تدوین یا اجرای این برنامه چیست؟
در این برنامه کدام یک از حوادث، بیشتر مورد ملاحظه قرار گرفته‌اند؟
علاوه بر کسب اطلاع از برنامه جامعه، لازم است از برنامه‌های مقابله با بحران در محل کار، محل تحصیل کودکان و نیز سایر برنامه‌ها آگاه شد.
از کارفرما یا مدیریت محل کار در مورد برنامه مقابله با بحران سوال شود.
از مدیر مدرسه یا کودکستان محل تحصیل بچه‌ها نیز راجع به برنامه آنها سوال شود.
برنامه مقابله با بحران در مدرسه
از مدیر و سایر مسئولان مدرسه پرسیده شود که هنگام بروز بحران چگونه با خانواده‌ها تماس برقرار می‌کنند.
آیا ذخایر کافی غذا، آب و سایر نیازمندی‌های اساسی در مدرسه برای مواقع بحران وجود دارد یا نه؟
آیا مدرسه دارای پناهگاه هست یا نه؟ در غیر این صورت بچه‌ها در موقع بحران باید به کجا بروند؟
در مواردی که مدرسه دارای پناهگاه هست، ضرورتی ندارد که هنگام بحران با خودرو به دنبال بچه‌ها رفت، زیرا ممکن است برای حفاظت از جان بچه‌ها ورودی‌های آموزشگاه را ببندند. می‌توان از طریق رسانه‌های جمعی اطلاعاتی در مورد باز یا بسته‌بودن مدارس کسب کرد و در هر حال توصیه‌های مقامات مسئول را رعایت کرد.
برنامه مقابله با بحران در محل کار
مدیران یا کارفرمایان کارخانه‌ها باید اطمینان پیدا کنند که محل کار آنها دارای برنامه‌ای برای ترک محل هنگام بروز بحران است. این برنامه باید هر چند وقت یک بار همراه با کارگران و کارمندان تمرین شود.
لازم است در مورد سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی و تهویه ساختمان محل کار اطلاعاتی به دست آورد و اطمینان پیدا کرد که این سیستم‌ها ایمن بوده و دارای فیلتر مناسب برای مقابله با آلودگی احتمالی هستند. به‌عنوان کارمند یا کارگر باید در موقع ضرورت بتوان این سیستم‌ها را خاموش کرد.
راجع به این موضوع فکر شود که اگر کارمندان یا کارگران در موقع بحران نتوانند به خانه بروند چه باید کرد؟
باید اطمینان پیدا کرد که امکانات کافی و مناسب برای مقابله با بحران در محل کار وجود دارد.
جنبش خادم و عضویت در آن
جنبش «خـانواده آماده در مـخاطرات» یا جنبش «خادم»، یک تلاش دسته‌جمعی برای آموزش خانواده‌های ایرانی است، برای این‌که در برابر مخاطراتی که آنها را تهدید می‌کند، آماده شوند. بدنه اصلی جنبش خادم را داوطلبانی تشکیل می‌دهند که بدون هیچ چشمداشتی برای سلامت هرچه بیشتر جامعه تلاش می‌کنند. با وجود این، داوطلبان براساس میزان تلاش‌شان از مشوق‌هایی هم برخوردار می‌شوند.
اعضای جنبش خادم، از طریق همین پایگاه، با آموزش‌های سرپایی آشنا می‌شوند و بعد با مراجعه به شعبه جمعیت هلال‌احمر محل سکونت خود، با تکمیل و تحویل فرم عضویت در جنبش خادم، پس از طی یک دوره آموزشی سه ساعته به عضویت این جنبش بشردوستانه درمی‌آیند.
شما می‌توانید به‌زودی فرم عضویت در جنبش خادم را از این پایگاه دریافت کنید و پس از تکمیل آن، به همراه یک برگ تصویر کارت ملی خود، به شعبه جمعیت هلال‌احمر محل سکونت خود مراجعه کنید.
مشوق‌های اعضای جنبش خادم
۱- مشوق‌های مالی: هر عضو به‌ازای هر بار مراجعه به در هر خانه و اجرای آموزش سرپایی- براساس سهمیه‌بندی مدیریت جنبش در شعبه جمعیت هلال‌احمر، پس از تایید آن مدیریت، مبلغی را به‌عنوان هزینه ایاب و ذهاب دریافت می‌کند.
۲- سایر مشوق‌ها: این مشوق‌ها فقط شامل اعضای فعال جنبش خادم می‌شود. عضو فعال به عضوی گفته می‌شود که حداقل صدخانواده را تحت‌پوشش خود داشته باشد.
این مشوق‌ها عبارتند از:
الف- شرکت در اردوهای جمعیت هلال‌احمر
ب- دریافت کارت تخفیف شرکت در کلاس‌های مختلف
ج- دریافت تقدیرنامه از مقامات مسئول
د- سایر امتیازات به مناسبت‌های مختلف
آموزش‌های سرپایی چیست؟
آموزش‌های سرپایی، آموزش‌هایی است که اعضای جنبش خادم، آنها را هنگام مراجعه به در منازل مردم، به آنان ارایه می‌کنند. این آموزش‌ها دارای این ویژگی‌هاست:
۱- کوتاه است: این آموزش‌ها نباید بیشتر از
۵ دقیقه طول بکشد. بیشتر از این باعث ایجاد خستگی و احتمالا مزاحمت برای مردم خواهد شد.
۲- ساده است: باید هنگام ارایه این آموزش‌ها، بر سادگی آنها تاکید کنید و همیشه این جمله طلایی را به کسی که به در منزل او مراجعه کرده، بگویید: «اگر به این آموزش‌های ساده عمل کنید، می‌تواند سلامت خانواده شما را هنگام وقوع حوادث و بلایا حفظ کند. واقعا به همین سادگی است.»